Cykl "O proroctwie". Artykuł 8 Czy każde objawienie prorocze dokonuje się za pośrednictwem anioła?

„Artykuł 8

Czy każde objawienie prorocze dokonuje się za pośrednictwem anioła?

W ósmym artykule zbadamy, czy każde objawienie prorocze dokonuje się za pośrednictwem anioła. Wydaje się, że nie.

[Trudności]

                1. Jak powiada Augustyn w VI księdze O Trójcy: „umysły niektórych ludzi są do tego stopnia podniesione, że niezmienne przyczyny poznają nie poprzez aniołów, lecz oglądając je na samym szczycie”. Wydaje się zaś, że w najwyższym stopniu przysługuje to prorokom. Zatem objawienie nie jest im dane za pośrednictwem anioła.

               
2. Dary Ducha Świętego i sprawności wlane pochodzą bezpośrednio od Boga. A jak wynika z tego, co czytamy w I Liście do Koryntian 12,10, proroctwo jest darem Ducha Świętego. Jest także wlanym światłem. Pochodzi zatem od Boga bez pośrednictwa anioła.

                3. Jak już powiedzieliśmy, proroctwo pochodzące od mocy stworzonej jest naturalne. Anioł natomiast jest stworzeniem. Zatem proroctwo, które nie jest naturalne, lecz stanowi dar Ducha Świętego nie dokonuje się za pośrednictwem anioła.

                4. Proroctwo dokonuje się przez wlanie światła i odciśnięcie postaci. Anioł jednak nie może spowodować ani jednego, ani drugiego, ponieważ albo byłby on stwórcą światła, albo postaci, które mogą powstać tylko z nicości. Zatem widzenie prorocze nie powstaje za pośrednictwem anioła.

                5. Proroctwo zgodnie ze swoją definicją jest objawieniem lub natchnieniem Bożym. Gdyby zatem dokonywało się ono za pośrednictwem anioła mówilibyśmy, że jest anielskie, a nie Boże. Proroctwo więc nie pojawia się za pośrednictwem anioła.

6. W Księdze Mądrości 7,27 czytamy, że mądrość Boża „przez pokolenia zstępuje w dusze święte, wzbudza przyjaciół Bożych i proroków”. A więc Bóg sam bezpośrednio, a nie poprzez anioła czyni kogoś prorokiem.

1. Lecz przeciwnie, jak wynika z tego, co czytamy w Księdze Liczb 12, 6-7 i Księdze Powtórzonego Prawa 34,10, Mojżesz był doskonalszy od nich proroków. Lecz Mojżeszowi objawienie Boże zostało przekazane za pośrednictwem aniołów, stąd czytamy w Liście do Galatów 3,19, że prawo „przekazane zostało przez aniołów w ręce pośrednika”, a w Dziejach Apostolskich 7,38 Stefan mówi o Mojżeszu: „On to w społeczności na pustyni pośredniczył między aniołem, który mówił do niego na górze Synaj, a naszymi ojcami”. Tym bardziej zatem inni prorocy przyjmowali objawienie poprzez anioła.

2. Dionizy w czwartym rozdziale Hierarchii niebieskiej powiada, że „boskie widzenia ojcowie nasi uzyskali za pośrednictwem mocy niebieskich”.

3. Augustyn w księdze O Trójcy twierdzi, że wszystkie widzenia, jakie mieli ojcowie Starego Testamentu zostały zesłane za pośrednictwem aniołów.

[Odpowiedź]

                W objawieniu proroczym oświecenie umysłu zbiega się z ukształtowaniem postaci we władzy wyobrażeniowej.

                Światło prorocze oświecające umysł pochodzi bezpośrednio od Boga, natomiast światło anielskie wzmacnia i w pewien sposób przygotowuje umysł do przyjęcia go. Skoro bowiem światło Boże jest najprostsze i posiada nieograniczoną moc, nie jest dostosowane do tego, co dusza spostrzega w życiu doczesnym, o ile nie zostanie w pewien sposób ograniczone i nie otrzyma postaci przez połączenie ze światłem anielskim, które jest bardziej ograniczone i dostosowane do ludzkiego umysłu.

                Natomiast ukształtowanie postaci we władzy wyobrażeniowej słusznie należy przypisać aniołom, gdyż, jak dowodzi Augustyn w III księdze O Trójcy, wszystkie stworzenia cielesne rządzone są przez stworzenia duchowe. Otóż władza wyobrażeniowa używa organu cielesnego, toteż ukształtowanie w niej postaci jest właściwym zadaniem aniołów.

[Wyjaśnienie trudności]

                1. Jak powiedzieliśmy wyżej, te słowa Augustyna należy odnieść do widzenia, jakie człowiek ma w ojczyźnie niebieskiej albo w zachwyceniu, a nie w widzeniu proroczym.

                2. Proroctwo jest zaliczane do darów Ducha Świętego ze względu na światło prorocze, które Bóg wlewa bezpośrednio, chociaż anioł współdziała w tym, aby zostało odpowiednio przyjęte.

                3. To, co powstaje dzięki mocy właściwej stworzeniu, jest w jakiś sposób naturalne. Jednak nadnaturalne jest to, co powstaje przez moc, która nie jest właściwa naturze, o ile natura jest poruszana przez Boga jako jakieś narzędzie Bożego działania, to jest nadnaturalne. Dlatego proroctwo, które ma początek w aniele dzięki jego naturalnemu poznaniu, jest naturalne. To jednak, które ma początek w aniele, dzięki temu, że anioł przyjął od Boga objawienie, jest nadnaturalne.

                4. Anioł ani nie stwarza światła w ludzkim umyśle, ani postaci we władzy wyobrażeniowej, ale działanie naturalnego światła anioła wzmacnia nadprzyrodzone światło w ludzkim intelekcie i z tego względu mówimy, że człowiek został oświecony przez anioła. Dzięki temu też, że anioł ma moc poruszania organu wyobraźni, może kształtować widzenie wyobrażeniowe i w ten sposób wspomaga proroctwo.

                5. Działanie nie przypisuje się narzędziu, lecz podstawowej przyczynie, jak nie mówimy, że ławę sporządziła piła, ale stolarz. Podobnie ponieważ anioł jest przyczyną proroczego objawienia tylko jako Boże narzędzie, nie należy nazywać objawienia anielskim, lecz Bożym.

                6. Mądrość Boża przenosi się do duszy sprawiając pewne skutki bez pomocy aniołów, w sposób podobny do tego, w jaki sposób wlanie do duszy łaski, dzięki której człowiek staje się przyjacielem Boga. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby dzięki ich pomocy sprawiała jakieś inne skutki i aby przenosząc się do dusz świętych czyniła ona z ludzi proroków za pośrednictwem aniołów.”

Źródło: „Święty Tomasz z Akwinu. Kwestie dyskutowane o prawdzie” str. 568-570. Tom 1. Wyd. Antyk. Kęty 1998.